Sztuka francuska XVIII i XIX wieku. Porcelana, miniatury i obrazy z kolekcji Carli Müller – wystawa ze zbiorów Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim
W styczniu 2019 roku minął rok od śmierci dr Carli Müller – człowieka wielkiego serca, przyjaciela Muzeum Lubuskiego w Gorzowie Wielkopolskim, miłośniczki sztuki i kolekcjonerki. Ta wyjątkowa kobieta należała do barwnych osobowości uczestniczących w życiu Muzeum. Obecna wystawa przypomina jej sylwetkę i pokazuje zgromadzony przez nią niezwykły zbiór złożony z zabytków sztuki francuskiej, obejmujący około pięćdziesięciu obiektów.
Doktor Carla Müller z domu Lehmann była geologiem, podróżnikiem i pasjonatem sztuki. Urodziła się 14 września 1940 roku w Landsbergu an der Warthe (obecnie Gorzów Wielkopolski) jako córka Ilsy Schroeder i adwokata Waltera Lehmanna. Dzieciństwo spędziła wraz z czworgiem rodzeństwa (najmłodszy brat Benno urodził się w 1944 roku) w willi Schroedera. Pod koniec stycznia 1945 roku cała rodzina przeniosła się w głąb Niemiec. W 1966 roku Carla poślubiła Klausa Müllera. Odbyła studia z zakresu geologii na Uniwersytecie we Frankfurcie nad Menem. W 1971 roku, po uzyskaniu stopnia doktora, poświęciła szczególną uwagę badaniom nad pradawnymi mikroorganizmami, określanymi jako nanoplankton. Działała samodzielnie jako paleontolog dla francuskiego przemysłu naftowego. Uczestniczyła w wielu ekspedycjach dokonujących badań głębin morskich. Od 1980 roku przebywała we Francji, początkowo w Paryżu, a następnie w Rueil-Malmaison. Ten długi pobyt zaowocował fascynacją sztuką i kulturą tego kraju. Dysponując znaczącymi zasobami finansowymi stworzyła kolekcję porcelanowych artefaktów. W 2013 roku przeprowadziła się do Ludzisławic koło Santoka, by spędzić ostatnie lata życia w pobliżu miejsca urodzenia. Przez kilka lat wspierała Muzeum Lubuskie licznymi darami. Ostatni rok życia spędziła w domu opieki w Malechowie, w województwie zachodniopomorskim. Carla Müller zmarła w wieku 78 lat.
Historia przekazywania darów Muzeum rozpoczęła się z pozoru niewinnie. W stulecie jubileuszu willi, w 2003 roku, Carla Müller – prawnuczka landsberskiego fabrykanta Gustawa Schroedera, podarowała Muzeum Lubuskiemu sześcioczęściowy śniadaniowy serwis tête-à-tête w stylu klasycystycznym (z około 1830 roku), wytworzony w Królewskiej Manufakturze Porcelany w Berlinie. Przed 1945 rokiem był ozdobą jadalni jej rodziców. W następnych latach przekazała kolejne atrakcyjne obiekty ceramiki europejskiej – francuskiej i niemieckiej. W czerwcu 2017 roku otrzymaliśmy najcenniejszy, liczący 90 pozycji dar: zbiór porcelany francuskiej (55 obiektów), pochodzącej z różnych wytwórni, m.in. z Królewskiej Manufaktury Porcelany w Sèvres i prywatnych wytwórni paryskich, obrazy, miniatury – z XVIII i XIX wieku oraz nieliczne meble. Ważną ideą Carli Müller było udostępnienie tych dzieł sztuki jak najszerszej publiczności, w jej rodzinnym domu.
Wystawa prezentuje wyroby znaczących manufaktur francuskich, w porządku chronologicznym, charakteryzujące się wysoką jakością techniczną, klasą dekoracji, bogatą paletą barw i złoceniami. Dają też wyobrażenie o indywidualnych cechach stylowych poszczególnych wytwórni w ich różnych okresach twórczości. Są to luksusowe porcelanowe naczynia użytkowe, pełniące także funkcje dekoracyjne, jak również będące przykładami mistrzostwa rzemiosła artystycznego. Obok nielicznych wyrobów wielobarwnych wytwarzanych z porcelany miękkiej w manufakturze w Sèvres, sprzed rewolucji francuskiej, prezentowane są również wyroby z porcelany twardej z manufaktur w Paryżu. Stolica Francji była największym skupiskiem prywatnych wytwórni z pracowniami dekoratorskimi, stąd na wystawie pokazane są wyroby m.in. z prestiżowej Dagoty, Locré i Lebon-Halley, działających pod koniec XVIII wieku i w pierwszych dekadach XIX wieku. Poza tym pokazane są pojedyncze przykłady wyrobów z terenu prowincji Francji, z Niderviller (Lotaryngii). W zespole paryskim znajduje się część wyjątkowej urody serwisu do kawy, zdobionego wysokiej jakości miniaturami z przedstawieniami alegorycznymi a l’antique, utrzymanymi w stylu empire’u, wyprodukowanego w latach 1804-1810 w manufakturze Pierre’a Louisa Dagoty’ego, objętej patronatem cesarzowej Józefiny.
Przegląd kończy stosunkowo niewielki zespół miniatur z XIX wieku, o wysokim poziomie artystycznym wykonanych głównie na płytkach porcelanowych. Doskonałym uzupełnieniem dawnej porcelany artystycznej są dzieła malarskie artystów francuskich, m.in. realistyczne przedstawienia pejzażowe i rodzajowe z XIX wieku. Należy zwrócić uwagę także na owalny „Portret młodej kobiety z lutnią”, namalowany po 1800 roku, przez nieokreślonego malarza z kręgu Elisabeth Louise Vigée Le Brun.
Na ekspozycji „Sztuka francuska XVIII i XIX wieku” pokazujemy zaledwie część zbioru Carli Müller. Inne przykłady z jej rozbudowanej kolekcji porcelany prezentowane są w Museum Schlössen im Hofgarten w Wertheim.
Janusz Michalski
